Priester van het Aartsbisdom Utrecht en beeldend kunstenaar
Wat beweegt mensen? Dat was de centrale vraag van emeritus pastoor Annemieke Duurkoop. Na een korte ziekteperiode is ze afgelopen dinsdag op 70-jarige leeftijd in haar woonplaats Apeldoorn overleden.
Op 9 mei 2019, ter gelegenheid van 100 jaar vrouwenkiesrecht, noemde NRC Handelsblad haar als een van de 100 levende pionierende vrouwen van Nederland. De reden: Annemieke was in 2010 door aartsbisschop Joris Vercammen tot de eerste vrouwelijke plebaan van Nederland benoemd. Plebaan, pastoor van een kathedrale kerk. Teken dat vrouwen en mannen in onze kerk tot dezelfde verantwoordelijkheden, taken, ambten kunnen worden geroepen, op grond van onze ene doop in de ene Christus. De media pakten het op, Annemieke speelde daar handig mee.
Maar haar pionieren begon al in de tijd toen ze pastoor was van de oud-katholieke parochie van de H. Martinus in Groningen. Sommige leden van deze streekgemeente maakten regelmatig een verre reis vanuit Friesland. Ze ontdekte dat daar nood was aan een nieuwe kerkplek, en begon de oud-katholieke statie Friesland. Haar boekje Dromen, denken en doen (Merweboek, 2010) is er de weerslag van. “Eerst happy heiden, nu een missionaire pastoor”, kopte het Friesch Dagblad over het opbouwwerk van Annemieke. Theologie had ze in Leiden gestudeerd, in Dordrecht had ze in de oud-katholieke parochie in de Voorstraat de kerk in haar leven teruggevonden. Ze was geraakt door de zorgvuldig vormgegeven liturgie, de tegenwoordigheid van de Heilige. Maar het moest wel mensenspel blijven.
In de Utrechtse parochie werd ze mijn naaste collega in het pastoraal team. Een team wilden we zijn, geen twee pastoors die toevallig allebei op een plek werken, een team, niet alleen met elkaar, ook met de vrijwilligers met wie we samen kerk zijn. We verschilden erg van elkaar, en hoopten dat onze goede samenwerking ook een teken kon zijn dat je gezond en opbouwend met verschillen om kunt gaan. Zou dat niet juist in een kerkelijke gemeente moeten lukken, die niet draait om onze voorkeuren of afkeuren van bepaalde personen of gewoonten, maar om de liefde van Christus?
Het viel haar niet altijd mee in Utrecht, met de gevestigde verbanden en brede sociale samenstelling leek de praktische aanpak die haar pioniersplek in Friesland tot een succes maakte niet zomaar naar Utrecht overdraagbaar. Daarbij is ze een onconventionele pastoor en ja, ook nog eens een vrouw. Ze wilde vernieuwen, en waar ze dat met anderen samen deed, lukte er veel. De onderlinge communicatie in de parochie verbeterde, nieuwe mensen gingen meedoen in oude taken, met vele vrijwilligers bouwde ze verder aan een stadse parochie die een gastvrije plek is voor velen. Een hoogtepunt was de viering van 100 jaar kathedraal in 2014, waar ze met de jubileumcommissie het Groot Gala van het Geloof organiseerde, waar Jan Veldhoen de foto bij dit bericht van haar maakte.
Annemieke had een natuurlijke klik met allen die zoals zij graag een bakkie doen en met een sigaretje buiten het leven doornemen. Dat gaf haar een goede verstandhouding met velen in Utrecht, vooral ook met die parochianen die afkomstig waren uit de tuindersparochie van de H. Jacobus aan de Bemuurde Weerd.
Met het kerkelijk instituut had ze minder een klik. Theologen en voorgangers moeten veel meer naar de gelovigen luisteren en hen bevragen, vond ze. Dan kan het gebeuren dat we een Evangelie volgens alle gelovigen vinden, zei ze tijdens de 7×7 toer, de video staat nog op NPO Start online. Met wat we hier nou eigenlijk doen had ze veel vragen. Hoe eerlijk zijn we over wat ons drijft, wat we zoeken, wat we hopen te vinden? Wat het kader denkt dat waardevol is, wordt door de gelovigen vaak niet gezien of begrepen.
Een constructieve manier om daarmee aan de slag te gaan vond ze aan het einde van haar aanstelling in Utrecht. Ze nam in 2015 het studieverlof op dat haar nog toe kwam en onderzocht wat mensen nou eigenlijk zelf kunnen verwoorden van wat ze op zondag meevieren en mee-geloven. We benoemen relatief gemakkelijk de specifieke positieve kenmerken van de oud-katholieke kerk. Maar deze zullen voor niemand de enige drijfveren zijn om op zondagochtend als gemeenschap in Christus samen te komen. Ze zoekt naar aansprekende manieren van kennisoverdracht in de parochie. Hoe kunnen we elkaar meer bevragen naar ons geloof? Interview elkaar, luister naar elkaar en richt je op de ander.
Na dit onderzoek heeft Annemieke alle tijd voor haar andere passie: ze wordt kunstenaar. Haar werk is religieus geïnspireerd, ze organiseert tentoonstellingen, ‘Mienskip in het Lam’ en ‘Samenleven in grenzen-loze mogelijkheden’, eerst te zien in Leeuwarden als Culturele Hoofdstad van Europa, en later, najaar 2019, in de oud-katholieke kerk in Culemborg.
Ons gebed en ons medeleven gaan uit naar Peter, naar de kinderen en kleinkinderen. Zij nemen van Annemieke in besloten kring afscheid. Een gedachtenisviering om het leven en de werken van Annemieke in de schijnwerpers te zetten volgt na het opheffen van de Covid-19 maatregelen. Vandaag bidden we voor Annemieke tot God, bij wie de bron van leven is: herinner U haar naam, die naam die Gij geschreven hebt in de palm van uw hand; en verblijd haar door uw tegenwoordigheid.
+ Bernd Wallet
(Bericht overgenomen van oudkatholiek.nl)