In het hart van Utrecht weerklinkt een eeuwenoude traditie die in Europa teruggaat tot de vierde eeuw: klokgelui.
De kerkklok, in de Middeleeuwen een oproep tot gebed voor monniken, heeft zich door de eeuwen heen ontwikkeld tot een veelzijdig instrument voor zowel kerkelijke als openbare doeleinden.
Ook in Ste. Gertrudis worden de klokken nog met grote regelmaat gebruikt.
In de zuidelijke toren hangt een driegelui waarvan de twee grootste klokken in 1954 door klokkengieterij Petit & Fritsen vervaardigd werden. De derde, kleinere klok werd in 1989 gegoten door Eijsbouts en is in datzelfde jaar gewijd door pastoor Van Ditmarsch.
Hoewel moderne technologie de klokken van Ste. Gertrudis nu automatisch laat luiden, blijft op veel plaatsen de eeuwenoude traditie van handmatig luiden door kosters en leden van het klokkenluidersgilde in ere.
De drie klokken van Ste. Gertrudis zijn:
Andreas, 92 cm, 485 kg.
Andreas, tot hem die mij als eerste riep, roep ik allen die mij horen.
Deze klok was een schenking van de toenmalige Aartsbisschop van Utrecht, mgr. Andreas Rinkel.
Willibrord, 77 cm, 280 kg.
Willibrord is de naam mij gegeven, ons volk riep ik om Go(e)de te leven.
Johannes, 69 cm, 200 kg.
Oude Rooms-Katholieke Aalmoezenierskamer en de Vrienden van de Kathedrale Kerk schonken mij (vertaling bij benadering).
Verder staat binnen in Ste. Gertrudis de luidklok opgesteld die uit de rond 1990 gesloten Jacobuskerk aan de Bemuurde Weerd is gekomen.
Ze werd in 1871 door Rencker & De Block, een bronsgieterij in de omgeving van de Jacobuskerk vervaardigd.
Ze heeft een diameter van ca. 55 cm en weegt ongeveer 100 kg. In de tekstband staan de naam van de toenmalige pastoor en de naam van de kerk: C.A. HARDERWIJK THANS PASTOOR ST-JACOBUS.
Op de flank van de klok staat de naam van de klokkengieter en de gietdatum: RENCKER & DE BLOCK / UTRECHT 11 feb 1871.
Deze klok heeft een wat merkwaardige klank, maar haar makers waren dan ook geen echte klokkengieters.
Rencker & De Block was een koper- en metaalgieterij en -draaierij aan de Lauwerecht, gespecialiseerd in brandspuiten, gaslantaarns en verlichting voor treinen en trams.
De klok kondigt elke zondagse viering aan.
De klokken van Ste. Gertrudis markeren het ritme van de stad:
- Behalve op zondag klinkt dagelijks om 08:00, 12:00 en 18:00 uur het Angelus, de Engel des Heren.
Op weekdagen zijn de eerste twee luidingen met de kleine klok en de laatste met de middelste klok. Op zaterdag is de tweede luiding al met de middenklok en wordt met de laatste luiding door meerdere klokken de zondag ingeluid. - Op vrijdagmiddag om 15:00 uur luidt de grote klok ter gedachtenis aan het sterfuur van de Heer.
- Op zon- en feestdagen luiden de klokken om 9:30 en 9:45 uur voor de Hoogmis in verschillende combinaties volgens een luidschema dat past bij het liturgische jaar. Zo zijn de Advents- en Vastentijd soberder en klinken alleen in de feestelijke periodes alle klokken.
- Uiteraard wordt ook voor andere vieringen geluid, zoals uitvaarten en huwelijken, en voor diverse religieuze en seculiere feestdagen die niet op zondag vallen.
Kijk hieronder een filmpje met de klokken en hun gelui:
https://www.youtube.com/watch?v=DTpA2eNLqiY&t=439s
Tekst en beeld:
11 december 2024, Jesse Oostermann en Niels van der Giessen
