Van krimp naar nieuw missionair elan

UTRECHT – De Protestantse Kerk had de afgelopen dagen een delegatie van de Duitse Evangelische Kirche op bezoek. Beide kerken proberen een situatie van krimp om te buigen in nieuw, missionair elan.

Leren leven van de verwondering , heet het visiestuk van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) uit 2005. Kirche der Freiheit , heet de toekomstnota van de Evangelische Kirche in Duitsland (EKD) uit 2006. Beide volkskerken staan voor een situatie van leegloop, die ze proberen om te buigen door de kerk meer evangelisch profiel te geven en een nieuw, missionair elan.

Voor het eerst sinds de PKN vijf jaar geleden ontstond, was de afgelopen dagen een hoge delegatie van de Duitse zusterkerk op bezoek. De Duitse toekomstnota is veel uitvoeriger dan de protestantse visienota – honderdtien tegen 23 pagina’s, met veel meer concrete voorstellen. De meeste aandacht trekt de doelstelling om het kerkbezoek op te krikken. Nu komt op zondagochtend vier procent van de leden naar de kerk, dat moet in 2030 tien procent zijn.

Er lijkt al een omslag bereikt, zei de voorzitter van de EKD, bisschop Wolfgang Huber, maandag. Harde cijfers zijn er nog niet, maar het dieptepunt lijkt gepasseerd. ,,En als we wat zelfbewuster tellen, zaten we al boven de vier procent”, zegt een ander delegatielid. ,,Dat cijfer gaat over de gewone wekelijkse diensten. Allerlei bijzondere diensten zijn niet meegeteld en daar komen vaak veel mensen. Zo is er de laatste jaren veel vraag naar speciale diensten aan het begin van het schooljaar.”

Wat is voor bisschop Huber de kernboodschap van de kerk, met welk verhaal wil hij mensen werven? ,,Godsvertrouwen, vergeving en naastenliefde”, zegt Huber korweg, tijdens een bliksempersgesprekje van tien minuten in de marge van het bezoek. ,,Dat is wat mensen van alle tijden nodig hebben.” En velen weten ook vandaag nog best dat ze vergeving nodig hebben, zegt hij. ,,Denk aan spanningen in relaties, pesten op de werkvloer, werkloosheid, een terminaal ziekbed. Dat zijn allemaal situaties waarin vertwijfeling mensen overvalt. Maar waarin ze ook een nieuw begin kunnen maken, als ze zich toevertrouwen aan een open hemel.”

Mensenrechten
Drie dagen duurde het bezoek. Zaterdag boomden Duitsers en Nederlanders over theologie en legden ze de kerkelijke situatie in beide landen naast elkaar. Zondag bekeken ze de Calvijntentoonstelling in Dordrecht en waren ze te gast bij de lutherse gemeente in Amsterdam. maandag bespraken ze hoe de kerk zich voor mensenrechten kan inzetten.

Bisschop Huber noemde het opkomen voor vluchtelingen en voor godsdienstvrijheid als prioriteiten van de EKD. Van PKN-zijde werd daaraan strijd tegen vrouwenhandel toegevoegd. Huber zei dat gevestigde kerken meer moeten opkomen voor vervolgde christenen. Ze hebben dat te lang overgelaten aan para­kerkelijke organisaties, en daarmee ook aan ,,een bepaalde vroomheidsrichting”. (Hij noemde Glaube in der Zweiten Welt; in Nederland zou te denken zijn aan Open Doors of Friendens-stimme).

De Duitse kerkleider loopt er zelf tegenaan in de dialoog met moslims. ,,Mag je daarin het gebrek aan godsdienstvrijheid in de islamitische wereld aan de orde stellen? Sommigen vinden dat niet politiek correct. Maar er zijn moslims in Duitsland die christen willen worden, maar het niet durven uit angst voor hun familie en de gemeenschap. En ik wil niet dat mensen in Duitsland in angst moeten leven”, zegt de kerkleider.

Wasmachine
Bisschop Huber ging maandag voor in de weekopening op het landelijk dienstencentrum van de PKN in Utrecht. Hij las een brief voor die zijn kerk vorige week ontving van een Berlijns gezin, dat nauwelijks de eindjes aan elkaar kan knopen. Beide ouders werken, de woonlasten zijn hoog, als de wasmachine stuk gaat of de acht jaar oude auto kuren krijgt, gaat het mis. De moeder huilt soms van onzekerheid.

,,Bij zulke mensen kun je met de dagtekst van vandaag uit het Spreukenboek niet aankomen”, zei Huber: ‘Beter een weinig met gerechtigheid, dan grote inkomsten met onrecht.’ ,,Té weinig is ook niet goed. De tekst spreekt ons allemaal aan. Beter iedereen wat minder, als we anderen kunnen helpen. Zo kunnen we mensen helpen en hun laten zien dat we samen onderweg zijn naar Gods gerechtigheid, vanuit de gerechtigheid in Jezus.”

Wolfgang Huber (1942) gaat dit najaar met emeritaat. De synode kiest dan zijn opvolger als gezicht van de landelijke kerk. Genoemd wordt onder meer de bisschop van Hannover, Margot Kässmann.

Margot Kässmann